Door Emiel van Dongen
Congestie van het elektriciteitsnet is een groeiende uitdaging in Nederland en zit de transitie naar zero emissie in het openbaar vervoer in de weg. In Noord-Nederland werken overheden, Qbuzz en Enexis samen aan innovatieve oplossingen die de netcongestie verlichten. Een voorbeeld daarvan is het delen van Qbuzz-aansluitingen voor het laden van elektrische bussen. Deze kunnen buiten piekuren ook worden gebruikt voor het opladen van andere elektrische voertuigen.
Aan het elektriciteitsnet zijn in een enorm tempo veel windmolens en zonnepanelen toegevoegd. Ook de transitie van fossiel naar elektrisch binnen de mobiliteit draagt bij aan een voller net. Het net is nu soms zo vol dat er geen nieuwe aansluitingen mogelijk zijn voor bijvoorbeeld bedrijven of zonneparken.
Qbuzz merkt daar ook de gevolgen van, vertelt Programmadirecteur Innovatie Michel van der Mark: “In Friesland hebben we een concessie gewonnen, maar voorlopig kunnen we daar niet genoeg capaciteit krijgen om alle bussen te elektrificeren. De netcongestie is dus een rem op de transitie naar zero emissie, waarbij het einddoel om in 2030 volledig uitstootvrij te rijden overigens wel in stand blijft.”
Slimmer omgaan met aansluitingen
Verschillende openbaar vervoerbedrijven ontplooien momenteel initiatieven om slimmer met de beschikbare capaciteit om te gaan. In pilots van Qbuzz wordt bijvoorbeeld onderzocht of remenergie van treinen kan worden ingezet voor het opladen van bussen. En of afgedankte busbatterijen kunnen fungeren als stationaire energieopslag.
Idee achter het delen
Qbuzz is ook initiatiefnemer van het plan om de aansluiting van P+R Hoogkerk buiten piekuren te delen voor het opladen van elektrische voertuigen die niet van Qbuzz zijn.
Van der Mark: “Getriggerd door onze eigen uitdaging en vanwege het maatschappelijke belang, gingen we als bedrijf nadenken. Wat zijn mogelijkheden om onze eigen capaciteit efficiënter te gebruiken? Zo ontstond het idee om de capaciteit die we hebben voor het opladen van elektrische bussen te delen. Het is niet gezegd dat we uiteindelijk iets verdienen met dit concept, daar doen we het ook niet voor. We willen simpelweg iets teruggeven aan de maatschappij, in de vorm van netwerkcapaciteit.”
Naast Qbuzz zijn ook de provincies Groningen en Drenthe, de gemeente Groningen en netbeheerder Enexis betrokken bij de pilot. De Drentse inbreng komt voort uit het feit dat P+R Hoogkerk op de grens met deze provincie ligt. Het achterliggende idee van P+R Hoogkerk wordt nu ook onderzocht voor P+R De Punt in Drenthe. Het plan is de aansluiting daar te delen met aannemers die emissievrij werken aan een fietsroute.
Praktische nadelen en beperkingen
Door het grote en hechte (informele) netwerk voor mobiliteit in Noord-Nederland raakte Herman Pieter Ubbens, adviseur slimme en groene mobiliteit bij de provincie Groningen, al in een vroeg stadium betrokken bij het project.
“Aanvankelijk mikten we voor P+R Hoogkerk op het delen van de capaciteit met logistieke bedrijven. Al snel merkten we dat daar allerlei praktische nadelen aan kleven. Zo zijn grote voertuigen niet wenselijk op een P+R en zouden snelladers forse pieken in het verbruik opleveren”, blikt Ubbens terug.
Gaandeweg leren
Precies dáár ligt volgens Ubbens het nut van zo’n pilot: “Iedereen snapt het nut van aansluitingen delen. Maar wij wilden ook echt in de praktijk onderzoeken waar je zoal tegenaan kunt lopen.”
De volgende use case die de partijen onder de loep namen, was het opladen van particuliere auto’s. Van der Mark: “Geleidelijk aan kwamen we erachter dat de combinatie particuliere auto’s en het OV vrij logisch is. Je gaat met de bus naar het centrum en bespaart zo parkeerkosten en ondertussen wordt je auto opgeladen.”
Ubbens wijst erop dat particuliere auto’s worden gezien als tussenstap. “Dat is eenvoudiger te realiseren dan laadinfra voor de logistieke sector, terwijl we ondertussen een hoop praktische ervaring opdoen. Een vervolgstap kan zijn om op een andere locatie wél laadinfra voor de logistiek aan te leggen.”
Schaalbaar model
Het doel van de pilot is vanzelfsprekend om een effectieve oplossing te vinden voor P+R Hoogkerk. Maar veel meer nog willen de partijen een schaalbaar model ontwikkelen voor toepassing van dit concept elders.
De innovatie ligt in dit project niet op technologisch vlak, benadrukt Ubbens. “Dat is, om het simpel te zeggen, gewoon een kwestie van een stel laadpalen aanleggen.” Van der Mark vult aan: “Wij kijken vooral naar replicatiemogelijkheden. Wat is er vanuit praktisch, juridisch en technisch oogpunt nodig om aansluitingen effectief en efficiënt te kunnen delen?” Ubbens: “Met de provincie Drenthe en de gemeente Tynaarlo verkennen we bijvoorbeeld alvast of er nog andere locaties zijn waar aansluitingen kunnen worden gedeeld.”
Vertrouwen als basis voor innovatie
Nauwe samenwerking tussen alle (publieke en private) partijen is volgens Van der Mark essentieel voor dit soort innovatietrajecten. “Je moet elkaar vertrouwen. Taken verdeel je niet op basis van organisatorische rollen, maar van logica en intuïtie.”
Ubbens: “Innovatie vereist een gezamenlijke inspanning. Heb je meerdere partijen die allemaal hun eigen kennis en ervaring inbrengen, dan leidt dit tot doordachtere oplossingen en een groter draagvlak.”
De mobiliteitsprofessionals zijn het erover eens dat Noord-Nederland, mede dankzij het samenwerkingsverband Hive.Mobility, een hechte netwerkstructuur heeft. Centraal daarin staan korte lijntjes en veel onderling vertrouwen tussen alle partijen. Van der Mark: “Het netwerk in het noorden is overzichtelijk en je voelt bijna letterlijk de energie om samen de handschoen op te pakken.”
Ondernemend lef
Het thema van New Energy Forum 2024 is ‘ondernemend lef’. Van der Mark en Ubbens stellen dat Noord-Nederland vooroploopt op het vlak van innovatie en mobiliteit. Met alle innovatieprojecten rondom bijvoorbeeld netcongestie, autonoom vervoer en smart mobility toont de regio, afgezet tegen de rest van Nederland, volgens hen veel innovatiekracht en ondernemerschap.
Van der Mark: “Achteroverleunen in je stoel is voor iedereen het makkelijkst. Maar dan bereik je natuurlijk ook helemaal niets. Voor het starten van pilots zonder succesgarantie is lef en ondernemerschap nodig. Dat zie je gelukkig in Noord-Nederland veel terug. Iedere partij, ongeacht of het publiek of privaat is, stelt zich bereidwillig en actief op. Dat is hét ingrediënt om tot pilots te komen waarmee je uiteindelijk ook echt impact maakt.”
Michel van der Mark en Herman Pieter Ubbens gaven tijdens het New Energy Forum 2024 op 20 juni een presentatie over P+R Hoogkerk en andere innovatieprojecten rondom netcongestie.
